Voor de boekenclub heb ik net “Alkibiades” van Ilja Leonard Pfeiffer uit. Zoals waarschijnlijk bekend is, is dit een historische roman over de Griekse staatsman Alkibiades die in de 5e eeuw voor Christus leefde. Historische romans, en dan ook nog eens over de Klassieke Oudheid, zijn right in my wheelhouse, dus ik verheugde me op het boek, zeker na het lezen van alle lovende recensies.
De recensies melden ook allemaal hoe dik het boek is, hoeveel werk Pfeiffer erin gestoken heeft. Dat laatste blijkt al uit de verantwoording, bronvermelding, namenlijst, etc., die als bijlagen bij het boek zitten. Ook laten de meeste recensies niet onvermeld hoe Pfeiffer meesterlijk zou schrijven in de stijl van klassieke teksten en dat hij ons waarschuwt met de parallellen die hij trekt tussen de ondergang van de Atheense democratie in de tijd van Alcibiades en onze huidige situatie.
Prima, dat kunnen allemaal goede ingrediënten voor een goede historische roman zijn, alleen komt het er bij “Alkibiades” naar mijn smaak niet helemaal uit.
Dat er veel werk in het boek zit, is overduidelijk. Met veel detail worden alle manoeuvres en bewegingen van Alkibiades en de verschillende vloten en legers beschreven. En de stijl is ook goed geslaagd, zeker aan het begin waande ik me weer n de lessen Grieks op de middelbare school, waar we Plato’s Symposium moesten vertalen (met Alki in de hoofdrol!).
Maar het boek wist me op geen enkel moment te pakken als verhaal. De beweegredenen van Alkibiades lijken niet meer dan alles ter meerdere glorie van Alkibiades. En dat kan, maar het ontbreekt de hoofdpersoon aan zelfreflectie over wat zijn gedrag bij anderen teweegbrengt. De gekozen vorm maakt het ook moeilijk of onmogelijk om te zien wat voor effect het heeft op de mensen om Alki heen, die sowieso karig ervan afkomen (met uitzondering van Sokrates misschien). Op geen enkel moment worden de mensen om Alki heen uitgewerkt met gevolg dat bepaalde besluiten van hem of wendingen in het verhaal die impact op de lezer zouden moeten hebben, niet echt uit de verf komen: zijn vrouw Hipparete – lezen we – zou grote invloed hebben gehad op hem, maar komt niet naar voren bij mij. Endios is een oude vriend , die meerdere malen door Alki wordt bedrogen, maar dat wordt redelijk droog en feitelijk verteld. Geen idee wat dat met Endios doet, of met Alki zelf – anders dan dat het hem verder helpt met zijn ambities en wensen. Zijn moord is in opdracht van zijn oude vriend Kritias, ook dat effect blijft weg. Nergens komt dat beter naar voren dan wanneer Alki tegenover zijn kinderen komt te staan, die hij jaren niet heeft gezien. De kinderen wijzen hem af, voor hun is hun vader dood. Wat een mooie emotionele confrontatie had kunnen zijn, komt in het boek over als een gegeven waar akte van wordt gemaakt. Uitzondering in positieve zin is zijn ontmoeting met Sokrates na terugkomst in Athene, wat tot een mooie dialoog leidt waar uiteindelijk de teleurstelling van de filosoof in Alki mooi naar voren komt.
Al met al is dus wat de indruk die bij mij overblijft dat ik een ellenlange beschrijving van zeeslagen en tactische manoeuvres heb zitten lezen, wat net zo goed het langste Wikipedia-artikel ooit had kunnen zijn. Pfeiffer lijkt er zelf een knipoog naar te maken door tegen het einde van het boek Alki zelf te laten zeggen, terwijl hij zijn geliefde vertelt over een van zijn gestes:
Zij geeuwde. Zeeslagen zijn moeilijk na te vertellen aan een vrouw
“Alkibiades”, Boek X, Hoofdstuk 5
Mijn eindoordeel is dus, ondanks (of juist door) de hoge verwachtingen: meh. Andere historische romans over personages uit de Oudheid vind ik beter, met beter uitgediepte karakters en die ook beter de klassieke oudheid tot leven brengen, als echt een andere samenleving dan waar we nu in leven. Denk hierbij aan de historische romans van Mary Renault (de Alexander-trilogie en de Theseus-serie) of “Iskander” van Louis Couperus. Couperus gebruikt ook archaïsche taal in zijn Alexander-roman, maar vergeet daarbij niet om ook echte karakters tot leven te brengen.
In een interview met de Correspondent wordt het boek vergeleken met de “Herinneringen van Hadrianus” van Marguerite Yourcenar (binnenkort in een nieuwe vertaling). Dat zijn ook fictieve memoires van een personage uit de Oudheid, keizer Hadrianus in dit geval. Dit boek wordt als een klassieker beschouwd en stond al op mijn TBR lijstje, dus binnenkort ga ik er aan beginnen. De interviewer komt ook met “Salammbô” van Flaubert en Pfeiffer zelf noemt “De berg van licht” van Louis Couperus als inspiratie bron, dus die komt ook ergens op mijn TBR. Als ik die boeken gelezen heb, zal ik uiteraard verslag doen hoe ze zich verhouden tot “Alkibiades”.
